Bazilika, Havadan Fotoğraflama Çalışmaları sırasında, Askania Gölü olarak anılan İznik Gölü’nün kıyıdan yaklaşık 20 metre açığında tespit edilmiştir. Günümüzde “Senato Sarayı” olarak tanımlanan bu anıtsal yapı, yaklaşık 30×19 metre boyutlarında, diğer bir ifade ile yaklaşık 600 metrekarelik kapalı bir alanı kaplamaktadır. Yapılan keşiflerde bazilika planı, kullanılan malzeme ve ölçüleri ile Roma İmparatorluğu toprakları genelinde yaygın olarak uygulanan Erken Hıristiyanlık dönemi kiliselerinden biri olduğunu göstermektedir. Bazilikanın yakındaki bir benzeri, ilçemizde günümüze kadar ulaşabilmiş en eski kilise olarak kabul edilen Hagia Sophia (Ayasofya) Kilisesi’dir. 

 

Aziz Neophytos adına yapılan bazilikanın, İznik Gölü’nün sularına İS 740 yılındaki depremle gömüldüğü tahmin ediliyor. Hristiyanlık kutsal kitabı İncil'in yüzlercesi toplatılarak Matta, Markos, Luka, Yuhanna isimleri ile 4 taneye düşürüldüğü ve diğerlerinin yakıldığı 1. konsil (iznik konsili) bu bazilikada yapıldığı söylenmektedir.